समाज कार्य म्हणजे काय ? समाज कार्याचे अर्थ ,समाज कार्याची व्याख्या – samajkarya mhanje kay ,सोप्या शब्दात समाजकार्य म्हणजे काय?, मानवी समाजात नेहमीच काही ना काही समस्या राहिल्या आहेत आणि सामाजिक कार्यातून समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करण्यासाठी व्यक्तींकडून नेहमीच प्रयत्न केले जातात. समाजकार्य हे सामाजिक शास्त्र आहे. सामाजिक कार्य हा शब्द समस्या सोडवून कल्याण वाढवण्यासाठी वापरला जातो.
समाज कार्य म्हणजे काय ? – samajkarya mhanje kay
मानव समाजाला नेहमीच काही ना काही समस्या येत असतात. आणि व्यक्ती आपल्या समाजातील दुर्बल घटकांना सामाजिक कार्यातून मदत करण्याचा नेहमीच प्रयत्न करत असतात. समाज कार्य हे सामाजिक शास्त्र आहे . समाजकार्य हा शब्द समस्या सोडवून कल्याण वाढवण्यासाठी वापरला जातो.
समाज कार्याचे अर्थ – Social Work meaning in Marathi
मानवी समाजात प्राचीन काळापासून अनेक समस्या व अडचणी येत आहेत. ही बेरोजगारी, गरीबी, रोगराई आणि निरक्षरता इत्यादी. ज्याचा परिणाम माणसाच्या सामाजिक वातावरणात होते. समाजकार्य ही एक व्यवसायिक सेवा आहे. जो वैज्ञानिक ज्ञानावर आधारित पद्धतीद्वारे सामाजिक समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी कार्य करतो.
एखादी व्यक्ती स्वतः नेहमी त्याची गरज भागवू शकत नाही. ज्या समस्या स्वतः सोडवता येत नाही त्या सोडण्यासाठी तत्सम कार्य सहाय्यक प्रदान केला जातो. समाजकार्य हे एक सामाजिक शास्त्र आहे. ते ज्ञानाच्या वैज्ञानिक आणि पद्धतशीर पद्धतीवर आधारित आहे .ज्याचा वापर करून ग्राहकांना मदत केली जाते.
समाज कार्याची व्याख्या
समाज कार्य अधिक स्पष्ट करण्यासाठी, आपण काही प्रमुख विद्वानांच्या व्याख्यांचा संदर्भ घेऊ शकतो–
हेलन च्या मते – सामाजिक कार्य हा एक व्यवसायिक सेवेचा एक प्रकार आहे ज्यामध्ये ज्ञान आणि कौशल्य यांचा समावेश होतो. ज्याचा एक भाग सामान समाज कार्यसाठी विशिष्ट आहे.आणि दुसरे काहीही ,नसल्यास ते दुसऱ्या व्यक्तींच्या सामाजिक वातावरणातील समस्यांचे समाधान करण्यास मदत करते.आणि दुसरीकडे, शक्य तितक्या त्यांच्या अधिकारानुसार जास्तीत जास्त समाधानांचा मार्ग लोकांसमोर मांडून व्यवस्था दूर करण्याचा प्रयत्न आहे.
स्ट्रप च्या मते – समाजकार्य म्हणजे लोकांना स्वतःला मदत करण्यासाठी वैज्ञानिक पद्धत वापरून व्यक्ती,गट आणि समुदायांच्या गरजा प्रभावित करण्यासाठी विविध संसाधने एकत्रित करण्याची कला आहे.
सुनील चंद्र च्या मते – समाजकार्य उद्देश जीवनाचा एक दर्जा सुधारणे आणि समाजाच्या सर्वांगीण विकासात योगदान देणे आहे .कोणत्याही परिस्थितीत व्यक्ती, कुटुंब आणि समूहाच्या सामाजिक, आर्थिक राजकीय आणि सांस्कृतिक कल्यांनासाठी सामाजिक धोरणांच्या अंमलबजावणीमध्ये सामाजिक धोरणांच्या प्रयत्नातून केलेली ही गतिशील कृती आहे .
फ्रीक च्या मते – समाजकार्य वैयक्तिक किंवा समूह व्यक्ती उपस्थित असतात किंवा सामाजिक आणि मानसिक अडथळे असतात जे समाजात पूर्ण किंवा प्रभावी सहभागास प्रतिबंध करू शकते.विरुद्ध सहाय्य प्रदान करण्यासाठी प्रचलित सेवांची तरतूद आहे.
फ्रेडलँडर च्या मते – समाजकार्य हे मानवी संबंधांमधील वैज्ञानिक ज्ञान आणि कौशल्यावर आधारित आहे. एक व्यवसायिक सेवा आहे .जे व्यक्तींना सामाजिक आणि वैयक्तिक समाधान आणि स्वातंत्र्य प्राप्त करण्यास मदत करते, मग ते एकटे असतो किंवा समूहातएलि.
समाज कार्याचे उद्देश :-
- मानसिक-सामाजिक म्हणजे एकाच समाजातील प्रत्येकांच्या समस्यांवरील उपाय
- मानवी गरजा पूर्ण करणे
- व्यक्ती आणि समाजातील सदस्य आणि समाज यांच्यातील संबंध मधुर आणि सौहार्दपूर्ण बनविण्यात मदत करणे
- व्यक्तीमध्ये लोकशाही मूल्ये विकसित करणे आणि नागरी हक्क प्राप्त करण्यास मदत करणे
- सामाजिक प्रगती आणि विकासाच्या संधी उपलब्ध करून देणे
- सामाजिक वाईट गोष्टीबद्दल लोकांमध्ये जागृती निर्माण करणे
- पर्यावरण स्वच्छ आणि विकासास अनुकूल बनविण्यास मदत करणे
- सामाजिक विकासासाठी सामाजिक व्यवस्थेत बदल घडवून आणण्यासाठी हातभार लावणे
- समाजाचे प्रश्न सोडविण्यासाठी जनमत तयार करणे
- लोकांना भेडसावणाऱ्या समस्यांचे निराकरण करण्याची क्षमता विकसित करणे
- लोकांना त्यांच्या जीवनात आनंद आणि शांती मिळावी
- लोकांना मानसिक समस्या सोडविण्यास मदत करणे
- लोकांच्या कल्याणासाठी योग्य सामुदायिक संसाधनांची व्यवस्था करणे
समाज कार्याची वैशिष्ट्ये :- Social Work features in Marathi
समाजकार्याची मुख्य वैशिष्ट्ये खालील प्रमाणे आहेत-
- समाज कार्य ही एक व्यवसायिक सेवा आहे.हे वैज्ञानिक आणि पद्धतशीर ज्ञानाच्या प्रणालीवर आधारित आहे.
- मानसिक अभ्यास आणि समस्यांचे निदानात्मक मूल्यांकन केल्यानंतर समाज कार्य प्रदान केले जाते.
- समाज कार्य म्हणजे समस्या असलेल्या लोकांना मदत करणे .
- समाजकार्य सहाय्य व्यक्ती किंवा समूह किंवा समुदायाला प्रदान केले जाऊ शकते.
- समाज कार्यासाठी ग्राहकांमध्ये स्वयं-मदत करण्याची क्षमता विकसित करणे आवश्यक आहे.
समाज कार्य व्यवसायांचे 3 मुख्य भाग आहेत :-
1.कार्यकर्ता
- सेवार्थी
- संस्था
कार्यकर्ता :- समाज कार्यकर्ता हा एक व्यवसायिक शिक्षित आणि सामाजिक कार्यात प्रशिक्षित आणि ज्याला सामाजिक कार्यांच्या तत्त्वांचे ज्ञान आहे. समाज कार्यकर्त्याकडे व्यवसायिक कौशल्य आहे.आणि त्यात मानवी वर्तन, क्रियाकलाप आणि प्रवृत्ती यांचेही ज्ञान असते.सामाजिक कार्यकर्त्याला सामाजिक बाबींचेही ज्ञान असते. समाज कार्यकर्त्यांमध्ये व्यक्ती, समूह आणि समाजाच्या गरजा समजून घेण्याची क्षमता असते.
समाज कार्यकर्ता ग्राहकांना समस्या समजून घेऊन मदत करतो आणि ग्राहकांची आत्म जागरूकता विकसित करतो. त्याच्या व्यक्तिमत्त्वाच्या विकासासोबत समस्या सोडविण्याची पूर्ण संधी उपलब्ध करून देते.सामाजिक कार्यकर्ता समूह कार्यांतर्गत गटांच्या गरजा शोधून गट तयार करण्याचे काम करतो. समूह कार्यातही समाजसेवकांचे गटाशी असलेले नाते महत्त्वाचे असते. गडाच्या कार्यक्रमातून तो समूहाच्या गरजा पूर्ण करतो.
सेवार्थी :-सामाज कार्यात, सेवार्थीचे मुख्य केंद्र ग्राहक आहे. सेवेचा ग्राहक किंवा ज्यांना सेवा किंवा सहाय्य प्रदान केले जाते. ग्राहक एक व्यक्ती, गट किंवा समुदाय असू शकतो. ग्राहक म्हणून, व्यक्तीला विशिष्ट गरजा आणि समस्या असू शकतात. ज्याच्या समाधानाने तो असमर्थ असतो तेव्हा मदतीसाठी संस्थेत येतो. सेवार्थीच्या समस्या या मानसिक,शारीरिक आणि सामाजिक कोणत्याही प्रकारच्या असू शकतात. व्यक्ती समस्येने त्रस्त झाल्यावरच संस्थेत येते आणि समस्या त्यांच्या संपूर्ण व्यक्तिमत्वाशी निगडित असतात
संस्था :- समाज कार्याच्या आवश्यक अंगामध्ये संघटनेला महत्त्वाची स्थान आहे. समाजकार्यात समस्या सोडवण्याची प्रक्रिया सर्वत्र होऊ शकत नाही.ग्राहकांना त्यांच्या समस्या सोडवण्यासाठी मदत करता येईल अशा जागेची गरज आहे. संस्था ही एक अशी जागा आहे जिथे एक सामाज कार्यकर्ता एक कर्मचारी म्हणून त्याच्या सेवा देण्यासाठी तयार असतो. समस्या सोडवण्यासाठी आवश्यक भौतिक आणि प्रक्रियात्मक उपकरणे आणि तज्ञांच्या सेवांच्या स्वरूपात मदतीची व्यवस्था केली जाते.
