(सूक्ष्म वित्तपुरवठा) मायक्रोफायनान्स म्हणजे काय ? मायक्रो फायनान्स चे फायदे , – Microfinance Information In Marathi

Microfinance meaning in Marathi – (सूक्ष्म वित्तपुरवठा) मायक्रोफायनान्स म्हणजे काय ? मायक्रो फायनान्स चे फायदे , संस्था , संस्थांची तत्त्वे – Microfinance Information In Marathi , मागासलेल्या देशांमध्ये कमालीची गरीबी ही मोठी समस्या असते. गरीब लोकांजवळ काही कौशल्ये असतात, उद्योजकता असते. परंतु त्या आधारे उद्योग, व्यवसाय करण्यासाठी भांडवल नसते.

अशा गरीब, अशिक्षित लोकांना विशेषतः महिलांना पारंपारिक स्त्रोतातून कर्ज मिळत नाही कारण तारण ठेवाटला त्यांच्याजवळ मालमत्ता नसते. अशा लोकांना प्रामुख्याने महिलांना तारणाशिवाय कमी रकमेचे कर्ज देऊन त्यांना स्वयंरोजगारासाठी सक्षम करणे हा  ग्रामीण बँकेचा उपक्रम होता. त्यातून सूक्ष्मस्तरीय वित्तही संकल्पना जगभर लोकप्रिय झाली.

(सूक्ष्म वित्तपुरवठा) मायक्रोफायनान्स म्हणजे काय? Microfinance Information In Marathi

एकंदरीत मालमत्तेच्या तारणाशिवाय गरीब कुटुंबांना, महिलांना अल्परकमेचे, अल्पमुदतीचे दिलेले कर्ज म्हणजे सूक्ष्म वित्तपुरवठा होय. हे कर्ज उपभोगण्यासाठी, छोटे उद्योग करण्यासाठी देले जाते. या कर्जावर व्याजदरही कमी असतो.

सूक्ष्मवित्त म्हणजे फक्त कर्जपुरवठा नाही तर सूक्ष्मस्तरीय बचतीचा विचारही त्यात आहे. सूक्ष्मस्तरीय वित्तपुरवठ्यासाठी स्वयंसहाय्यता गट (बचत गट) एजन्सी म्हणून विकसित झाले सुमारे १५ ते २० जणांचा स्वयंसहाय्यता गट तयार केला जातो. दर महिन्याला आपल्या अल्प उत्पन्नातून बचत करण्याची सवय या गटातील सदस्यांना लावली जाते. या स्वयंसहाय्यता गटाला नाव देऊन त्या नावाने बँकेत काते उघडले जाते व सदस्यांची बचत एकत्र करुन ती बँकेत भरली जाते. 

अशा गटांना उत्पन्न मिळवून देईन असा व्यवसाय करण्यासाठी किंवा गटातील सदस्याला अचानक उद्भवणाऱ्या अडचणींसाठी, उपभोगासाठी, घरबांधणीसाठी अल्प रकमेचा कर्जपुरवठा केला जातो. आपल्या देशात स्वयंसहाय्यता बचत गटांना त्यांच्या बचतीबरोबरच राष्ट्रीयीकृत बँकाकडूनही वित्तपुरवठा होतो..

Microfinance meaning in Marathi – मायक्रो फायनान्स च्या मराठी मध्ये अर्थ 

मायक्रो फायनान्स ला मराठी मध्ये सूक्ष्म वित्तपुरवठा म्हणतात

सूक्ष्म वित्त म्हणजे काय ?

भारतात सूक्ष्म वित्त एक गैर- लाभकारी संघटन आहे जो की कमी आयु असणाऱ्या लोकांना वित्तीय सहायता प्रदान करते. सूक्ष्म ऋण, सूक्ष्म बचत आणि सूक्ष्म विमा या सेवांचे उदाहरण आहे. मायक्रो फायनान्स ही भारतातील वित्तीय संस्था आहे जी पारंपारिक बँकिंग सेवांमध्ये प्रवेश नसलेल्या व्यक्तींना लहान कर्ज देतात. भारतात मायक्रो फायनान्स गेल्या दोन दशकांमध्ये भारतात प्रचंड वाढला आहे आणि आता सुमारे 102 दशलक्ष गरीब लोकांची खाती ( बँका आणि लघु वित्त बँकांसह) सेवा पुरवते. 

गरिबांसाठी सूक्ष्म वित्त – सूक्ष्म वित्तपुरवठा

 सूक्ष्म वित्त मुख्यत:अनौपचारिक क्षेत्राला लक्ष्य करते. मायक्रो फायनान्सने आर्थिक दृष्ट्या गरिबांना त्यांची बाह्य धक्क्यांपासूनची असुरक्षा कमी करण्यास, उत्पन्न सुधारणा आणि संभाव्य व्यवसाय उभारण्यास मदत केली आहे हे दर्शविणारी उदाहरणे आहेत.आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांना, विशेषत: महिलांना, स्वावलंबी आणि आर्थिक परिवर्तनाचे एजंट बनवण्यासाठी हे एक शक्तिशाली साधन आहे. 

व्यवसायामधून मिळणारे हे उत्पन्न व्यवसायिक 

 क्रियाकलापांचा विस्तार करण्यास मदत करते, घरगुती उत्पन्नाच्या विचारास हातभार लावते आणि अन्नसुरक्षा, मुलांचे शिक्षण, आरोग्यसेवा इत्यादी मध्ये मदत करते.. स्त्रिया नेहमीच सार्वजनिक जगांपासून लपलेल्या असतात आणि अशा औपचारिक संस्थांशी संवाद साधून त्यांच्यात आत्मविश्वास आणि सशक्तिकरण निर्माण होण्यास मदत होते.

भारतातील मायक्रो फायनान्स संस्था – सूक्ष्म वित्त पुरवठा करणाऱ्या संस्था

१९९२ मध्ये नाबार्ड या संस्थेने स्वयंसहाय्यता गट व बँका यांचा अनुबंध कार्यक्रम (Linkage Programme) सुरु केला. रिझर्व्ह बँक व सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांच्या मदतीने नाबार्डने सूक्ष्मस्तरीय वित्त विकासाची (Micro Finance Development) स्थापना केली. व्यापारी बँका, ग्रामीण बँका, सहकारी बँका व स्वयंसेवी संस्था (NGOs) यांच्या माध्यमातून सूक्ष्मस्तरीय वित्तपुरवठा स्वयंसहाय्यता गटांपर्यंत, त्यातील गरजू सदस्यांपर्यंत केला जातो.

या योजनेने ग्रामीण भागातील उद्योजकता, शेतीसंदर्भातील क्रियाशीलता यांना वाढावा दिला आहे. महिलांचे आर्थिक व राजकीय स्थान उंचावण्यात या योजनेचे योगदान मोठे आहे. मेणबत्या, गोलीचे, पशुपालन, मसाले, अगरबत्ती, डेअरी व्यवसाय, पापड, लोणची इत्यादी उद्योगांना मदत झाल्याचे दिसते. परंतु चळवळ व्यापक होणासाठी व व्यावसायाभिमुख होण्यासाठी स्त्रियांना माहिती, ज्ञान व प्रशिक्षण देण्यासाठी खूप प्रयत्न अजून आवश्यक आहेत..

मायक्रो फायनान्स संस्थांची तत्त्वे _ 

1.गरिबी निर्मूलनासाठी, गरिबांना केवळ कर्जच नाही तर विविध आर्थिक सेवा देखील आवश्यक आहेत .

2.आर्थिक दृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी आर्थिक व्यवस्था तयार करणे हे त्यांचे लक्ष आहे.

3.अधिकाधिक घरगुती ठेवी तयार करणे , त्यांच्या कर्जात पुनर्वापर करणे आणि इतर अनेक वित्तीय सेवा प्रदान करणे यावर लक्ष केंद्रित करून टिकाऊ  स्थानिक वित्तीय संस्था तयार करणे. 

4.आर्थिक सेवा  सक्षम करणे हे सरकारचे कर्तव्य आहे, त्या पुरवणे नाही. 

मायक्रो फायनान्स चे फायदे – 

मायक्रो फायनान्स चे अनेक फायदे आहेत. 

1.त्वरित निधी उपलब्ध करून देणे –

           मायक्रो फायनान्स सेटअप मोठ्या प्रमाणावर अर्थव्यवस्थेला लवचिक वर्तनाचा अतिरिक्त स्तर प्रदान करण्यात मदत करते. हे मोठ्या प्रमाणावर कुटुंबांना कार्यक्षमतेने आणि प्रभावीपणे कार्य करण्यास मदत करते. तसेच या कुटुंबांना गरिबी कमी करण्यास मदत होते. हे व्यावसायिकांना त्यांच्या कंपन्या चालवण्यास आणि त्याचवेळी त्यांचे व्यवसाय वाढविण्यास अनुमती देते. हे फर्मला त्याचा व्यवसाय चालू ठेवण्यासाठी तत्काळ संसाधने उभारण्याची संधी प्रदान करते. हे भांडवल जमा होण्यास देखील मदत करते जे आवश्यकतेनुसार निधीमध्ये अधिक प्रवेश देते. 

2.क्रेडिट मध्ये प्रवेश – 

         आर्थिक दृष्ट्या दुर्बल घटकांनी घेतलेली कर्जांची रक्कम कमी असल्याने, मोठ्या बँका त्यांना प्रदान करण्यात सहभागी होत नाही. तसेच, मोठ्या बँका कमी किंवा  कोणतीही मालमत्ता नसलेल्या लोकांना कर्ज देत नाही. मायक्रो फायनान्सिंग येथे बचावासाठी येते, कारण ते या विचारसरणीवर आधारित आहेत की  लहान कर्ज रक्कम ही गरिबीचे चक्र संपवण्याच्या दिशेने एक पाऊल असू शकते. सामान्यत: महिलांकडे जमीन किंवा घराच्या मालकीची ओळख पटविण्यासाठी योग्य कागदपत्रे किंवा प्रमाणपत्रे नसतात, ज्यामुळे त्यांना औपचारिक वित्तीय संस्थांमध्ये प्रवेश करण्यास अडथळा येतो 

3.कर्ज परतफेडीसाठी चांगले दर – 

          सांख्यिकीयदृष्ट्या, कर्जाची परतफेड करण्यात महिलांची चूक होण्याची शक्यता कमी असते आणि म्हणूनच सूक्ष्म वित्त संस्था महिला कर्जदारांना लक्ष्य करतात. ते सावकारांसाठी सुरक्षित गुंतवणुकीचे पर्याय आहेत आणि महिलांच्या सक्षमीकरणातही मदत करतात. 55% स्त्रिया प्रामाणिकपणा आणि सचोटीचे गुण दर्शवतात तर पुरुषांच्या बाबतीत ही संख्या 48% आहे. मायक्रो फायनान्स संस्था आहे ओळखतात आणि म्हणूनच महिलांना क्रेडिट कर्जदार म्हणून लक्ष्य करतात, अशाप्रकारे एकूण परतफेड दर 98% पेक्षा जास्त आहे,जरी कोणत्याही कालावधीत मायक्रो फायनान्स संस्थेमध्ये अनेक थकीत खाते आहेत. 

4.ज्यांचे लक्ष नाही त्यांच्यासाठी प्रदान करते —

            प्रामुख्याने स्त्रिया, अपंग लोक, बेरोजगार व्यक्ती, आणि मूलभूत गरजा पूर्ण करणे आवश्यक असलेले लोक मायक्रो फायनान्स संस्थांकडून मायक्रो फायनान्स उत्पादने मिळवतात.

• विकास बँक म्हणजे काय ? विकास बँकेचे कार्य
• भांडवल बाजार म्हणजे काय ? भांडवल बाजाराचे कार्य
• नाणे बाजार म्हणजे काय ? भारतातील नाणे बाजाराची कार्ये
• व्यापारी बँक म्हणजे काय आहे ? व्यापारी बँकेचे प्रकार , महत्त्व , व्यापारी बँकेची सूची
• विदेशी बँक म्हणजे काय ? विदेशी बँकेची भूमिका , विदेशी बँकेची नावे
• सहकारी बँक म्हणजे काय ? सहकारी बँकेचे प्रकार, सहकारी बँकेचे कार्य
• फायनान्स म्हणजे काय ? फायनान्स चे अर्थ, प्रकार, कार्य ,फायनान्स चे महत्त्व
• चेक म्हणजे काय ? चेकचे किती प्रकार आहेत – चेक कसे कार्य करते
• विकास बँक म्हणजे काय ? विकास बँकेचे कार्य
• शेड्युल बँक म्हणजे काय ? शेड्यूल बँकेचे कार्य
• डिमांड ड्राफ्ट म्हणजे काय – डिमांड ड्राफ्ट काय असते ?
• रिटेल बँकिंग म्हणजे काय ? रिटेल बँकिंग चे प्रकार
• विदेशी बँक म्हणजे काय ? विदेशी बँकेची भूमिका , विदेशी बँकेची नावे
• सहकारी बँक म्हणजे काय ? सहकारी बँकेचे प्रकार, सहकारी बँकेचे कार्य
• व्यापारी बँक म्हणजे काय आहे ? व्यापारी बैंकांची कार्ये, व्यापारी बँकेचे प्रकार